Անցում արտակարգ դրությունից կարանտինի. ինչպես անցավ կես տարին ու ինչ կտա առաջիկա 4 ամիսը
Sputnik Արմենիան տնտեսագետների մեկնաբանությամբ վերլուծել է արտակարգ դրության 6 ամսվա տնտեսական իրողություններն ու փորձել հասկանալ` ինչ կտա կարանտինի 4 ամիսը։
ՀՀ կառավարությունն այսօր վերջապես ազդարարեց 6-ամսյա արտակարգ դրության ավարտը։ Փոխարենը սահմանեց 4 ամսվա կարանտին, որը, դատելով արդեն հրապարակված կանոններից, նախորդ ռեժիմից շատ բանով չի տարբերվելու։
ՀՀ կառավարությունն այսօր վերջապես ազդարարեց 6-ամսյա արտակարգ դրության ավարտը։ Փոխարենը սահմանեց 4 ամսվա կարանտին, որը, դատելով արդեն հրապարակված կանոններից, նախորդ ռեժիմից շատ բանով չի տարբերվելու։
Այնպես որ, շարունակում ենք ապրել սահմանափակումների ու հակահամաճարակային արդեն սովորական դարձած կանոններով`դիմակներով, սոցիալական հեռավորությամբ, տուգանքներով։
Տնտեսական ոլորտում ևս դեռ ոչինչ չի փոխվել, եթե չասենք, որ սգո ու հարսանյաց արարողություններին այսօրվանից կարող են մասնակցել 60 մարդ` նախկին 40-ի փոխարեն։
Թե շարքային հայաստանցու կյանքում ու հայաստանյան տնտեսության մեջ ինչ կփոխի կարանտինը, առայժմ դժվարանում են կանխատեսել նույնիսկ տնտեսագետները։
Տնտեսագետ Գոռ Ծառուկյանը փաստում է, որ կարանտինի շրջանում տնտեսական գործունեության հիմնական տեսակները սահմանափակումներ չեն ունենալու. միայն պարտավոր են լինելու հետևել հակահամաճարակային կանոններին։
«Չեմ ուզում ասել, որ հիմա բոլորը պահում են այդ կանոնները, բայց տնտեսվարողները գոնե կաշկանդված չեն լինի, անընդհատ մտավախություն չեն ունենա, որ կտուգանվեն։ Եթե մինչև հիմա 20-30 հոգով էին հարսանիք անում, ապա հիմա ավելի մեծ չափով կարող են միջոցառումներ անել, ինչը ևս դրական կազդի»,– կարծում է Ծառուկյանը։
Թե փոփոխությունը որքանով նկատելի կլինի տնտեսության վրա, տնտեսագետն առայժմ չի ցանկանում կանխատեսել` առաջարկելով սպասել տարեվերջյան ցուցանիշներին։
Բայց արտակարգ դրության հատկապես վերջին 1-2 ամիսներին գրանցված տնտեսական լավ ցուցանիշները տնտեսագետին լավատեսական հիմքեր ներշնչում են։
Օրինակ` պաշտոնական վիճակագրության համաձայն` արտակարգ դրության սկզբում Հայաստանում շուրջ 70 000 վճարվող աշխատատեղ էր կրճատվել։ Հունիս–հուլիսին դրանք աստիճանաբար վերականգնվել են։
«Սա կարող է պայմանավորված լինել երկու հիմնական գործոնով. Սեզոնային աշխատատեղերի ավելացմամբ`ծառայությունների, գյուղատնտեսության ոլորտներում և ստվերի կրճատմամբ։ Մինչև հունիս–հուլիս ամիսները ծառայությունների ոլորտը բավական սառած էր, իսկ դրանից հետո, արտակարգ դրության փոքր–ինչ թուլացման ու ներքին զբոսաշրջության ակտիվացման արդյունքում, որոշակի աշխուժություն նկատվեց թե՛ հյուրատնային, թե՛ ռեստորանային բիզնեսում»,– ասաց Ծառուկյանը։
Նրա խոսքով` արտակարգ դրության ու տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում գյուղատնտեսությունը 1.7 % աճ է արձանագրել։ 15%-ով ավելացել է Հայաստանից գյուղատնտեսական ապրանքների արտահանումը, այն դեպքում ընդհանուր արտահանումը 6-7 %-ով նվազել է։
Տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանին պաշտոնական վիճակագրության այս դրական ցուցանիշները մեծ հույսեր չեն ներշնչում։ Նրա կանխատեսմամբ` անկախ նրանից` իրավիճակն «արտակարգ դրություն» կկոչվի, թե «կարանտին», եթե ամեն ինչ կշարունակվի նույն կերպ, տարին կավարտենք տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի երկնիշ անկմամբ։
«Տարվա 9 ամսվա ընթացքում մենք փաստացի ունենք պետական բյուջեի հարկային եկամուտների նվազում` շուրջ 6 տոկոսով, և սա նախորդ ամսվա համեմատ շուրջ 55 մլրդ դրամ պակաս է։ Ընդ որում, պետբյուջեով ծրագրված հարկային մուտքերը թերակատարվել են 25%-ով, շուրջ ¼ մասը թերակատարվել է»,– ասաց Ավետիսյանը։
Միաժամանակ, այս ամենին զուգահեռ ավելացել է արտաքին պարտքի բեռը և չի բացառվում, որ մինչև տարեվերջ դեռ էլի կավելանա` պայմանավորված հարկային եկամուտների թերակատարմամբ։
Ինչ վերաբերում է կառավարության հրապարակած որոշ դրական ցուցանիշներին, դրանք տնտեսագետի համար անհասկանալի ու անբացատրելի են։
«Օրինակ` անհասկանալի է, թե տնտեսական անկման այս պայմաններում ինչպես եղավ, որ հունվար–հուլիս ժամանակահատվածում մենք փաստացի միջին աշխատավարձի աճ ենք ունեցել` շուրջ 3.5%-ով, նաև 7.5%-ով գրանցված աշխատողների թվաքանակն է աճել նախորդ տարվա համեմատ»,– ասաց Ավետիսյանը։
Վիճակագրական այս ցուցանիշները Թադևոս Ավետիսյանը «վիճակագրական մանիպուլյացիա» է համարում` ակնկալելով կառավարության հստակ բացատրությունները դրանց շուրջ։
Ստացվում է, որ տնտեսական արդյունքը փաստացի նվազում է, իսկ աշխատավարձի ծախսերը` աշխատավարձի չափի ու աշխատողների թվի առումով, մեծանում»,– նշում է նա` հավելելով, որ առկա տնտեսական վիճակը, հակառակը` պետք է բերեր աղքատության ու գործազրկության մակարդակի բարձրացման։
Թե ինչ կլինի հետո` կարանտինի ընթացքում ու նաև հունվարից հետո, Թադևոս Ավետիսյանի համոզմամբ, կախված է նրանից, թե որքան արագ Հայաստանին կհաջողվի հաղթահարել համավարակն ու վերադառնալ բնականոն կյանքի։
«Ի վերջո, միայն իրավիճակի անունն է փոխվում` «արտակարգ իրավիճակը» փոխարինվում է «կարանտինով», բայց հիմնական սահմանափակումները շարունակում են մնալ և, բնականաբար, նաև հետևանքներն են շարունակելու մնալ»,– կանխատեսում է նա։
Դե, իսկ որպեսզի կարանտինն ավելի ծանր հետևանքներ չունենա, քան արտակարգ դրությունը, Ավետիսյանը կառավարությանը խորհուրդ է տալիս ոչ միայն շարունակել, այլև շատ ավելի լուրջ վերաբերվել տնտեսական աջակցության ծրագրերին, ծանրութեթև անել ծախսվող յուրաքանչյուր դրամը։
«Խնդիրները լուծված չեն, բացասական միտումները խորանում են, անորոշությունն առկա է ու պարզ չէ, թե երբ է ավարտվելու այս ամենը։ Հետևաբար, մենք պետք է առավել արդյունավետ դարձնենք եղած աջակցության ծրագրերը, և պետությունը պետք է ոչ թե հետևանքներին հասնի, այլ իրապես իրականացնի կանխարգելող ծրագրեր»,– նշում է տնտեսագետը։
ՀՀ կառավարությունն այսօր որոշում է ընդունել Հայաստանում սահմանված արտակարգ դրությունը կարանտինի ռեժիմով փոխարինելու մասին։ Սահմանափակումների նոր ռեժիմը Հայաստանում սահմանվում է 2020 թվականի սեպտեմբերի 11-ից մինչև 2021 թվականի հունվարի 11-ը ներառյալ:
