Իրանը, իր շահերից ելնելով ,պատրաստ է կտրուկ քայլերի՝ Սյունիքին սպառնալու դեպքում
Իրանը շատ հստակ ցույց տվեց իր քաղաքականությունը և իր խնդիրները Հարավային Կովկասում, գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեիի հայտարարությունը Թեհրանի «կարմիր գծերի» հերթական ցուցադրությունն էր։ Sputnik Արմենիային տված հարցազրույցում նման կարծիք հայտնեց արևելագետ Սերգեյ Մելքոնյանը։Իրանի ղեկավարը Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ Թեհրանում կայացած հանդիպման ժամանակ հայտնել է, որ Իսլամական Հանրապետությունը կդիմակայի Իրանի և Հայաստանի միջև սահմանի արգելափակման քաղաքականությանը: Նրա խոսքով՝ այդ սահմանը հազարամյակների ընթացքում գոյություն ունեցող հաղորդակցական երթուղի է։ Նա նման միտք է արտահայտել նաև Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ։
Մելքոնյանի համար այս արտահայտությունը հատկանշական է մի շարք պատճառներով։ Իրանը չի թաքցնում, որ Հայաստանը և Հարավային Կովկասն ընդհանուր առմամբ դիտարկում է որպես պատուհան դեպի Ռուսաստան և Եվրոպա։ Իսկ Եվրասիական տնտեսական միության հետ համագործակցությունն ուժեղացնելու Թեհրանի ծրագրերի համապատկերում Հայաստանի դերը նոր բովանդակություն է ստանում։ Եվս մեկ կարևոր պահ՝ Իրանը որոշակիորեն դուրս է մղվել տարածաշրջանային կոնֆիգուրացիայից, որը ձևավորվել է 44-օրյա պատերազմի արդյունքում։
Թուրքիայի ներկայությունը Ադրբեջանում, իսկ դա նշանակում է՝ Հարավային Կովկասում, լրջորեն անհանգստացրել է Թեհրանում որոշումներ կայացնողներին։ Մելքոնյանն ասում է, որ հենց այդ պատճառով էլ Իրանն այժմ շահագրգիռ չէ Հայաստանի թուլացմամբ։ Իսկ Իրանի հետ սահմանակից Սյունիքի մարզի նկատմամբ Ադրբեջանի և Թուրքիայի ոտնձգությունները, այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցք» բացելու պահանջները բոլորովին չեն տեղավորվում իրանցիների ծրագրերի մեջ։ Ավելին, Թեհրանը պատրաստ է իր «կարմիր գծերի» խախտման դեպքում արմատական միջոցներ կիրառել և չի սահմանափակվի դիվանագիտական հռետորաբանությամբ։
«Կարելի է հիշել անցյալ տարի Իրանի բանակի զորավարժություններն Ադրբեջանի ու Նախիջևանի ինքնավարության հետ սահմանին։ Իսլամական Հանրապետությունը հստակ ցույց տվեց, որ պատրաստ է Սյունիքին սպառնացող վտանգի դեպքում արմատական միջոցների դիմել։ Իհարկե, իրանցիներն առաջին հերթին մտածում են իրենց շահերի մասին, ոչ թե հայկական։ Բայց տվյալ դեպքում այդ շահերը համընկել են»,- նշեց մեր զրուցակիցը։
Այս համատեքստում նա հիշեցրել է, որ Կապանում՝ Սյունիքի մարզկենտրոնում, առաջիկայում կբացվի Իրանի գլխավոր հյուպատոսությունը, և ակնհայտ է, որ այն զբաղվելու է ոչ միայն հյուպատոսական և մաքսային հարցերով։ Այդ դիվանագիտական ներկայացուցչության օգնությամբ իրանցիները կարող են ընդլայնել իրենց ներկայությունն այդ տարածաշրջանում։
Մելքոնյանը Իրանի գերագույն առաջնորդի խոսքերը համարում է նշան և ակնարկ այն մասին, որ Իրանը կշարունակի ակտիվորեն ներկա լինել տարածաշրջանում, այդ թվում՝ «3+3» ձևաչափով: Հարթակը նախատեսում է Հայաստանի, Ռուսաստանի, Իրանի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի ու Վրաստանի մասնակցությունը: Սակայն Թբիլիսին առայժմ հրաժարվում է միանալ նախաձեռնությանը։ Առաջին նիստը տեղի է ունեցել Մոսկվայում 2021 թվականի դեկտեմբերի 10-ին «3+2» ձևաչափով, իսկ հունիսին ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, որ նման կազմով նոր հանդիպում է պատրաստվում:
Իրանում Էրդողանին ասել են, որ դեմ են Հայաստան-Իրան սահմանի փակմանը
Արևելագետը կարծում է, որ հայ-իրանական սահմանի հազարամյա գոյության մասին Ալի Խամենեիի հայտարարությունները կարելի է մեկնաբանել որպես Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի տարածքային նկրտումների պատասխան, Բաքվի կողմից «Ադրբեջանի պատմական հողերի» մասին հերքում:
Ճիշտ է, ամեն ինչ այդքան հարթ չէ։ Էրդողանի հետ նույն հանդիպման ժամանակ Խամենեին գոհունակություն է հայտնել «Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանին վերադարձնելու» կապակցությամբ։ Ավանդաբար Իրանը միշտ աջակցել է Ադրբեջանի «տարածքային ամբողջականությանը»։ Եվ նման «գոհունակություններն» ու «շնորհավորանքներն» առաջին անգամ չէ, որ հնչում են։ Համենայնդեպս, Խամենեիի ռեպլիկն ինչ-որ բանով սպասելի, բայց ամեն դեպքում տհաճ բաղադրիչ էր, այն վրդովմունք է առաջացրել նաև Արցախում։
Միևնույն ժամանակ, հարկ է նշել, որ այժմ, երբ պատերազմի արդյունքում ԼՂՀ տարածքի մի մասը յոթ շրջանների հետ անցավ Ադրբեջանին, և Սյունիքին սպառնացող վտանգ առաջացավ, Իրանը տարածքային ամբողջականությանը հավատարիմ մնալու նույն սկզբունքը ցուցադրում է Հայաստանի նկատմամբ։
