Երևանը հույսը դնում է ռուսական ռազմական օգնության վրա, արդյո՞ք Ռուսաստանը կկանգնի Երևանի կողքին ընդդեմ Ադրբեջանի
vedomosti.ru–ն իր «Արդյո՞ք Ռուսաստանը կկանգնի Երևանի կողքին ընդդեմ Ադրբեջանի» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Հայաստանը դիմել է Ռուսաստանին՝ կոչ անելով պաշտպանել հանրապետության ինքնիշխան տարածքը ադրբեջանական հարձակումներից։ Այդ մասին նոյեմբերի 16-ին Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերության եթերում հայտարարել էր Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը։ Նրա խոսքով, Երևանը հույսը դնում է ռուսական ռազմական օգնության վրա, եթե չկարողանան համաձայնության գալ Բաքվի հետ։ Բացի այդ, Հայաստանի ԱԳՆ-ի առանձին կոչում ասվել է, որ երկիրը Մոսկվային դիմել է նաև Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) գծով։Ավելի վաղ ՀԱՊԿ մեխանիզմներն օգտագործվել են Ղրղզստանին և Տաջիկստանին օգնելու համար: Վերջին անգամ դա եղել է Տաջիկստանի դեպքում այս ամառ Աֆղանստանում թալիբների իշխանության գալուց հետո: 1999 թվականին Ղրղզստանին է օգնություն ցուցաբերվել Տաջիկստանի կողմից գրոհայինների՝ նրա տարածք ներխուժելուց հետո։ Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղարը դիմել է 1997 թվականի օգոստոսի 29-ին նախագահներ Բորիս Ելցինի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից ստորագրված «Բարեկամության, համագործակցության և փոխօգնության մասին» ռուս-հայկական պայմանագրի համաձայն։ Այդ փաստաթղթի երրորդ հոդվածով կողմերը միմյանց ռազմական օգնություն կցուցաբերեն երրորդ պետությունների կողմից ագրեսիայի դեպքում և բոլոր հնարավոր ձևերով կդիմակայեն դրան։
Գրիգորյանի հայտարարությունը և Հայաստանի ԱԳՆ–ի կոչը հնչել են Հայաստանի և Ադրբեջանի զինված ուժերի միջև սահմանային ռազմական բախումների ֆոնին։ Իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղում և Հայաստանի Սյունիքի մարզի սահմաններին նոյեմբերին կտրուկ սրվել է։ Երկու պետությունների բանակները փոխանակել են հրետանային հարվածներ, կան զոհեր: Բաքուն և Երևանը միմյանց են մեղադրում հակամարտության սրման մեջ: Փոխհրաձգություններ են տեղի ունենում «նոր», ավելի ճիշտ՝ նախկին խորհրդային վարչական սահմանի վրա, որը սահմանազատված չէ։ Ռազմավարությունների և տեխնոլոգիաների վերլուծության կենտրոնի փորձագետ Մաքսիմ Շեպովալենկոյի կարծիքով, ՀԱՊԿ-ն ակնհայտորեն կանի ամեն ինչ, որպեսզի չներքաշվի հայ-ադրբեջանական սահմանային այդ հակամարտության մեջ, և Ռուսաստանը կգործադրի բոլոր ջանքերը խնդիրները քաղաքական ճանապարհով լուծելու համար։
Ըստ vedomosti.ru-ի ռազմական աղբյուրի, Ադրբեջանը պատահական չի ընտրել իրավիճակը սրելու ժամանակը. Մոսկվան և Արևմուտքը «շեղված» են Ուկրաինայի շուրջ և բելառուսա-լեհական սահմանին աճող լարվածության պատճառով: Բայց վաղաժամ է համարել, որ Ադրբեջանն իր առջև այնպիսի լայնածավալ ռազմական խնդիրներ է դրել, ինչպես անցած տարվա աշնանը, և կարծես թե նպատակը ընդամենը տակտիկական դիրքերի ամրապնդումն է։ Դժվար թե Ռուսաստանը ինչ-որ կերպ ռազմական միջոցներով միջամտի հայ-ադրբեջանական սահմանային հակամարտությանը, ավելին, այդ միջամտությունը օբյեկտիվորեն չի պահանջվի: Նման կերպ է արտահայտվել ՄԳԻՄՕ–ի միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող, քաղաքագետ Նիկոլայ Սիլաևը։
Նրա կարծիքով, Ռուսաստանին ուղղված ռազմական օգնության դիմումը, որը հղում է պարունակում 1997 թվականի համապատասխան երկկողմ համաձայնագրին, ինչպես նաև ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում ստանձնած պարտավորություններին, Մոսկվան կարող է օգտագործել Բաքվի հետ Ղարաբաղի և, ընդհանրապես, Հարավային Կովկասի խնդիրների շուրջ բանակցություններում: «Հայաստանն այս հարցում օգնություն կստանա Ռուսաստանից։ Դիմումը դիվանագիտական կարևոր գործիք է և, առաջին հերթին, գործում է որպես այդպիսին։ Ռուսական զենքի մատակարարումները Երևան բավականին զգալի և կայուն են, թեև դրանք կապված չեն այս և նմանատիպ այլ միջադեպերի հետ, ուստի Հայաստանը կարող է վստահ լինել ռուսական աջակցության հարցում»,- ասել է Սիլաևը։
Նա ենթադրել է, որ այս կոչը կարող է լինել բանակցությունների թեմաներից մեկը, որոնք դեռ շարունակվում են Ղարաբաղյան խնդրի և, ընդհանրապես, Հարավային Կովկասում տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակման շուրջ։ Սիլաևը հիշեցրել է, որ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նշել է նաև նոր սահմանի հարցը հայ-ադրբեջանական կարգավորման համատեքստում, թեև դա չի նշվել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի՝ Ղարաբաղի շուրջ զինադադարի մասին եռակողմ հայտարարության մեջ։ Այնպես որ, այս խնդիրը Երևանի և Բաքվի միջև միջնորդության համատեքստում Մոսկվայի «սեղանին է դրված», և բանակցությունները շարունակվում են, հիշեցրել է փորձագետը։ «Ադրբեջանը սրացումներով փորձում է նպաստավոր պայմաններ ստեղծել սահմանային բանակցությունների համար։ Բայց Բաքվի համար կա վտանգ, որ, փորձելով ուժով նման պայմաններ ստեղծել, նա կարող է, ի վերջո, ընդհակառակը, վատթարացնել իր բանակցային դիրքերը, եթե «չափից ավելի ճկի փայտիկը»։
Իսկ Հայաստանի՝ ռազմական օգնության խնդրանքով անմիջականորեն Ռուսաստանին դիմելը նոր հանգամանք է, որը չի կարելի անտեսել»,- եզրափակել է Սիլաևը։ Երևանի՝ Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը նշել է, որ Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղարի հայտարարությունը Մոսկվայի և Բաքվի միջև ինտենսիվ շփումների կհանգեցնի։ Ռուսաստանի ղեկավարությունը կփորձի ազդել Ադրբեջանի վրա, սակայն դեռ պարզ չէ, թե որքանով կհաջողվեն այդ փորձերը։ Հայկական կողմը ձգտում է, որ սահմանին իրավիճակը շտկվի, և ադրբեջանական զորքերը հետ քաշվեն այն դիրքերը, որոնք զբաղեցնում էին մինչ սրացումը։
Իսկանդարյանի խոսքով, Բաքուն այս տարվա մայիսից փաստացի դիվանագիտական, ռազմական կոնսոլիդացված ճնշում է գործադրում Երևանի վրա և, ոչ պաշտոնապես գրավելով նոր տարածքներ, ճանապարհներ և ռազմավարական օբյեկտներ, զբաղված է եռակողմ համաձայնագրի «վերանայմամբ»։ Ադրբեջանի նպատակը Երևանի տարածքային զիջումներն են և միջանցքի ապահովումը հայկական Սյունիքի մարզով, որը կկապի Նախիջևանի ինքնավար էքսկլավը երկրի մնացած տարածքների հետ, պարզաբանել է փորձագետը։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
