Ինչպես կարող են Երևանի իշխանություններն իրենց երկիրն անվտանգ համարել, երբ նրա տարածքի որոշ հատվածներ արդեն օկուպացված են ադրբեջանցիների կողմից          Գեղարքունիքի մարզում հայրը կասկածվում է իր անչափահաս դստերը հաճախակի ծեծի ենթարկելու մեջ և փորձել է սեռական հարաբերություն ունենալ նրա հետ       Պարզվել է վանաձորցի 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը    

12 օգոս 2022 13:24

Արդյո՞ք Լաչինի նոր ճանապարհին ադրբեջանական անցակետ կտեղադրվի.Չի կարելի բացառել, որ գալիք ձմռանը ղարաբաղահայությունը կջեռուցվի ադրբեջանական գազի հաշվիչներով

Vestikavkaza.ru-ն գրում է, որ օգոստոսի սկզբին ադրբեջանական զինուժի կողմից Ղարաբաղում ադրբեջանցի ժամկետային զինծառայող Անար Կազիմովի սպանությունից հետո իրականացված «Հատուցում» կարճատև ռազմական գործողության հիմնական քաղաքական արդյունքներից մեկը Լաչինի գործող միջանցքը տեղափոխելու և Լաչին քաղաքի Բաքվի փաստացի վերահսկողության տակ անցնելու հետ համաձայնությունն էր։ Մոտ երկու հարյուր հայ բնակիչների մեկնումն այնտեղից պետք է լինի մինչև օգոստոսի 25-ը։


Նշենք, որ հայ վերաբնակիչների այս խումբը Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու իրավունք չունի, քանի որ մեծ մասամբ նրանք վերաբնակեցվել են Մերձավոր Արևելքի երկրներից 1992 թվականին Ադրբեջանի Լաչինի շրջանի գրավումից հետո։ Այսինքն՝ խոսքը ոչ թե ԼՂԻՄ-ում ապրած սովետահայերի մասին է, այլ նրանց, ում տարածաշրջանում մնալու պատմությունն ունի առավելագույնը երեք տասնամյակ։ Ավելին, անգամ Հայաստանից այդ տարածքներ տեղափոխված խորհրդային հայերը չեն կարողանա հույս դնել Ադրբեջանի քաղաքացիության վրա։ Ինչպես դեռ այս տարվա հունիսին խոստովանել էր Նիկոլ Փաշինյանի մերձավորներից մեկը՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության պատգամավոր Վիգեն Խաչատրյանը, Լաչինը և Զաբուխը պատմականորեն հայկական հողեր չեն, դրանք «օտար են և պետք է վերադարձվեն»։ Հայաստանում վրեժխնդրողները այն ժամանակ գերադասել էին անտեսել իշխանական պատգամավորի զգուշացումը, ուստի այսօր նրանց զարմանքը ադրբեջանական տարածքները լքելու անհրաժեշտության վերաբերյալ դժվար է հասկանալ։


Ինչպե՞ս կզարգանա իրավիճակը տարածաշրջանում օգոստոսի 25-ից հետո, երբ սպասվում է ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի վերատեղակայում այլընտրանքային ճանապարհի վրա, որը կկապի Հայաստանը Ղարաբաղի տարածաշրջանի հետ։ Այսօր արդեն հայտնի է, որ մի շարք կարևոր ենթակառուցվածքային օբյեկտներ և հաղորդակցություններ, ինչպիսին է Հայաստանից գազատարը, կանցնեն Ադրբեջանի լիակատար վերահսկողության տակ։ Ինքնահռչակ ռեժիմի «նախարարներից» Հայկ Խանումյանը խոստովանել է, որ գազային ենթակառուցվածքն այլընտրանք չունի:


Ելնելով դրանից՝ կարելի է ենթադրել, որ Բաքուն կօգտվի ստեղծված իրավիճակից վերջնականապես փակելու գազի հարցը անջատողականների հետ՝ ինտեգրելով նրանց ադրբեջանական գազաբաշխիչ ցանցին։ Չի կարելի բացառել, որ գալիք ձմռանը ղարաբաղահայությունը կջեռուցվի ադրբեջանական գազի հաշվիչներով։ Նմանատիպ իրավիճակ կարող է ստեղծվել նաև ինտերնետի դեպքում, քանի որ օպտիկամանրաթելային մալուխը նույնպես անցնում է Լաչինի միջանցքով։


Հարցերից մեկը, որը դեռ պատասխան չի ստացել, վերաբերում է Հայաստան-Ղարաբաղ այլընտրանքային ճանապարհին կիրառվող մաքսային և իրավական ռեժիմին։ Հայկական աղբյուրները պնդում են, որ այն կունենա «միջանցքի» կարգավիճակ, որտեղ ադրբեջանական անցակետեր չեն լինի։ Բայց միևնույն ժամանակ, ըստ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի, Զանգեզուրի միջանցքում և Լաչինի ճանապարհին պետք է գործեն նույն մաքսային և իրավական ռեժիմները։


Ճիշտ է, Հայաստանը դեռևս հրաժարվում է Զանգեզուրի միջանցքը դիտարկել «միջանցքային տրամաբանության մեջ», ինչը ենթադրում է դրանում հայկական մաքսային ընթացակարգերի չկիրառում։ Այդ դիրքորոշումը օգոստոսի 8-ին՝ «Հատուցում» օպերացիայի ավարտից հետո, հերթական անգամ հաստատել է Հայաստանի Հանրապետության դեսպան Էդմոն Մարուքյանը։ 


«Ոչ մի պետություն չի կարող Հայաստանից պահանջել ինքնիշխան տարածք կամ ճանապարհ Հայաստանի տարածքներով, խոսքը գնում է միայն ճանապարհի մասին՝ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված հարկային և մաքսային ռեժիմներով»,- ասել է Մարուքյանը։


Այսպես թե այնպես, Լաչինի նոր ճանապարհին ադրբեջանական անցակետի ու մաքսակետի ստեղծման հեռանկարը գնալով ավելի հավանական է դառնում։ Ի վերջո, 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի եռակողմ հայտարարության համաձայն՝ և՛ Լաչինի, և՛ Զանգեզուրի միջանցքներում պետք է ապահովվի քաղաքացիների և ապրանքների «անխոչընդոտ» տեղաշարժը։ Եվ եթե «ազատ տեղաշարժը» ենթադրում է մաքսային հսկողության առկայություն, ապա դա հավասարապես պետք է լինի երկու միջանցքների համար։ Եթե ​​Հայաստանը հրաժարվի Զանգեզուրի միջանցքի գործարկումից Լաչինի միջանցքի գործարկման պայմաններին նույնական պայմաններով, Բաքուն գործելու երկու տարբերակ ունի:


Առաջին տարբերակով Ադրբեջանը կարող է հայտարարել եռակողմ հայտարարության պայմաններին Երևանի միակողմանի չկատարման մասին և այդ կապակցությամբ շարունակել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ը դադարեցված գործողությունը Ղարաբաղի տարածաշրջանի մնացորդների ապառազմականացման համար՝ հրաժարվելով կատարել 1-ին կետը («Ադրբեջանի Հանրապետությունը և Հայաստանի Հանրապետությունը, այսուհետ՝ կողմերը, կանգ են առնում իրենց դիրքերում»): Կարևոր է ընդգծել, որ դա արդեն ոչ թե տեղական «դիրքերի հստակեցում» է լինելու, այլ լիարժեք հատուկ գործողություն ընդհուպ մինչև անջատողականների «քաղաքական ղեկավարության» ֆիզիկական լիկվիդացում։ Դա տարածաշրջանի համար ամենաարյունալի ու ծանր սցենարն է, որը չեն ցանկանում տեսնել ո՛չ Բաքուն, ո՛չ Մոսկվան, և ո՛չ էլ, հավանաբար, Երևանը։


Երկրորդ դեպքում ենթադրվում է համեմատաբար մեղմ մոտեցում, և հենց այդ մոտեցմանն են հակված Բաքուն և Մոսկվան։ Այն ենթադրում է ադրբեջանական անցակետի ստեղծում Լաչինի նոր ճանապարհին, տարածաշրջանի աստիճանական ապառազմականացում ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի հետ համագործակցությամբ, և Ղարաբաղի մնացած հատվածի աստիճանական վերաինտեգրում Ադրբեջանին։ Երևանին անհրաժեշտ է նաև խաղաղության պայմանագիր կնքել Ադրբեջանի հետ, որտեղ հստակ կարձանագրվի նրա տարածքային ամբողջականության ճանաչումը Ղարաբաղի տարածաշրջանի հետ միասին։


Կա, սակայն, նաև երրորդ տարբերակը: Հայաստանը կտրականապես չի համաձայնվում Լաչինի նոր ճանապարհին անցակետ տեղադրելու Ադրբեջանի գործողություններին և շարունակում է տարածքային պահանջներ ներկայացնել Ղարաբաղին։ Ավելին, դրանք ամրագրված են Հայաստանի սահմանադրության նախաբանում։ Իրրեդենտիզմի քաղաքականության պահպանումը, որը ենթադրում է տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ, վտանգում է Ադրբեջանի իշխանություններին սադրել «Արևմտյան Զանգեզուր» նախագծի իրականացմանը, որի դեպքում արդեն ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը վտանգի կդրվի։ Նկատի ունենալով Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության հակվածությունը աշխարհաքաղաքական արկածախնդրությունների, որոնք վտանգում են հայոց պետականությունը՝ այս սցենարը նույնպես չպետք է բացառել։


Մեկնաբանություններ


Համընկնող լուրեր