ԽՍՀՄ ավանդների ճակատագիրը վախեցնում է մարդկանց. «Փաստ»
Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Մանե Թանդիյանն ասել է, որ կուտակային կենսաթոշակային համակարգի պարտադիր բաղադրիչը մինչև 2019 թ.–ի հուլիսի 1–ը հետաձգելու առաջարկն արվել է օրենքը լրամշակելու համար: Նախարարն առաջարկում է հետաձգել ու վերանայել այն դրույթները, որոնք քաղաքացիների համար ընդունելի չեն: Ի՞նչ պետք է արվի, ինչը պետք է փոխվի համակարգն ընդունելի դարձնելու համար: Թեմայի շուրջ «Փաստ»–ը զրուցել է տնտեսագետ Հայկ Բալանյանի հետ:– Ի՞նչ պետք է արվի այս մեկ տարվա ընթացքում, որպեսզի մի քանի տարի շարունակ ամենաքննարկվող այս նախագիծն ընդունվի հասարակության կողմից: Որո՞նք են այն դրույթները, որոնց վերանայումը նախագիծն ավելի ընդունելի կարող է դարձնել:
– Կարծում եմ՝ հանրության կողմից կուտակայինը չընդունվեց մի քանի պատճառով, որոնցից գլխավորը իշխանության նկատմամբ զրոյական վստահությունն էր: Մարդիկ հիշում էին ԽՍՀՄ ավանդների ճակատագիրը, ինչպես նաև տեսնում էին այս պահին թոշակառուների ստացածը և հետևություն էին արել, որ այս պահին իրենցից տարվող փողը իրական է, իսկ ապագայում՝ տասնամյակներ անց ստացվողը՝ մշուշոտ: Եվ դեռ պարզ չէր, թե 30–40 տարի հետո այդ կուտակված գումարը ինչ է իրենից ներկայացնելու, և լինելո՞ւ է, թե՞ ոչ ընդհանրապես: Բացի այդ, իր դերը խաղաց եկամտային հարկի բարձր սանդղակը: Աշխատավարձի վրա այդ բեռը մարդկանց մոտ գնահատվում էր անընդունելի բարձր: Այս հանգամանքները և այլ հանգամանքներ ևս իրենց դերը խաղացին կուտակայինի հանրային մերժման մեջ: Իմ կարծիքով, այս խնդիրների շուրջ է գնալու աշխատանքը, որպեսզի Ձեր մատնանշած ընդունելիությունը լինի:
– Ի՞նչ կարող է փոխվել մարդկանց գիտակցության, մտածողության, գուցե սոցիալական ու հասարակական ստատուսում, որպեսզի կուտակային կենսաթոշակային համակարգի պարտադիր բաղադրիչը դիտվի որպես դրական քայլ:
–Անձամբ ես այդ համակարգը դրական չեմ համարում, որովհետև այն արմատավորում է ցածր ծնելիությունը, չի ապահովում, օրինակ, չաշխատող տնային տնտեսուհիների, բազմազավակների, սոցիալապես կարիքավորների շահերը, անջատել է սոցիալական բաղադրիչը թոշակային համակարգից: Փաստացի մարդկանց թոշակի չափը կախված է լինելու միայն ստացվող աշխատավարձից: Եթե բարեփոխումը լիներ համապարփակ և իմ մատնանշած խնդիրները մեկ փաթեթի, միասնության մեջ տեղավորվեին, ապա, կարծում եմ, հանրության կողմից այն ավելի ընդունելի կլիներ: Իսկ այժմ ստացվում է, որ ո՛չ կուտակայինի մասնակիցներն են վստահում համակարգին, ո՛չ էլ՝ բնակչության մի ահռելի զանգված՝ մինչև 1974թ. ծնվածները, և չաշխատողները ոչ մի դրական բան այս համակարգի մեջ չեն տեսնում: Հիշեցնեմ նաև ևս մեկ հանգամանք. օրինակ՝ ես կուտակային համակարգի մասնակից չեմ տարիքի բերումով: Համարվել է, որ ձեռք չի տալիս այդ պահի դրությամբ 41 տարեկաններին այդ բիզնես–պրոյեկտում ներգրավել, բայց իմ վճարած հարկերից պետությունը վճարում է մասնակիցների՝ իր «փայ» 5%–ը: Ինչո՞ւ է այդպես ստացվում:
– Ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ առհասարակ չի հանվում պարտադիր բաղադրիչը և եթե հանվի, ի՞նչ հետևանքներ կարող է ունենալ:
– Ենթադրում եմ, որ իրավական դժվարություններ կան այն ընկերությունների հետ, որոնք այդ կուտակայինի վճարները կառավարում են: Իսկ հետևանքների մասին կարելի է եզրակացություն անել՝ միայն այդ ընկերությունների հետ պայմանավորվածություններն ուսումնասիրելով:
այս համակարգին, ինչը փոքր թիվ չէ: Սրանից չի՞ բխում, որ համակարգի պարտադիր ներդրումն այնուամենայնիվ ճիշտ որոշում էր:
– Չեն միացել, միացրել են պետական ծառայողներին ստիպողաբար: Ո՛չ, չի բխում, ես իմ կարծիքն արդեն ասել եմ: Այս համակարգը ցածր ծնելիությունն արմատավորող միջոց է, և այն մեր առջև կանգնած խնդիրների պատասխանը չի տալիս: Մեկ պրոբլեմի լոկալ լուծում է ընդհանուր, ազգային կոնտեքստից դուրս:
Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
