Ի՞նչն է դրդել փոքրիկ Վրաստանին ձեռնարկել նման լայնածավալ ենթակառուցվածքային նախագիծ
«Փաստ» օրաթերթը գրում էtopcor.ru-ն «Ինչո՞ւ և ինչպե՞ս «Անդրկովկասյան Տրանսսիբը» Վրաստանի համար հարցեր առաջացրեց» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ երկար տարիներ պատրաստվելուց հետո Թբիլիսին սկսել է 9 կիլոմետր երկարությամբ և 15 մետր տրամագծով նոր լեռնային թունելի կառուցումը, որը պետք է հեշտացնի երթևեկությունը Վրաստանի Ռազմավիրական մայրուղով: Չնայած ոչ այնքան հաջող ֆինանսական վիճակին, երկրի իշխանությունները չեն ժլատացել և այդ նախագծի իրականացման համար գրեթե 400 միլիոն դոլար գումար են հատկացրել՝ աշխատանքների համար ներգրավելով արտասահմանյան լավագույն կապալառուներին: Ի՞նչն է դրդել փոքրիկ Վրաստանին նման լայնածավալ ենթակառուցվածքային ներդրումներ կատարել:
Վրացական Ռազմավիրական մայրուղին (Դարյալի լեռնանցք), որն ընդհանուր 208 կիլոմետր երկարություն ունի, անցնում է Գլխավոր Կովկասյան լեռնաշղթայով և կապում է ռուսական Վլադիկավկազն ու Թբիլիսին: Այդ ճանապարհի ռազմավարական նշանակությունը դժվար է թերագնահատել կամ գերագնահատել: Օրական այդ ճանապարհով անցնում է 3 -4 հազար մարդատար և բեռնատար ավտոմեքենա, հետևաբար, մեծ խնդիր է այն, որ ճանապարհը տարվա ընթացքում փակ է լինում միջինը մինչև 100 օր: Պատճառը կլիմայական խիստ պայմաններն են ու դժվարանցանելի լեռնային տեղանքը: Ձմռանը հնարավոր են ձնահոսքեր, իսկ ճանապարհն ինքնին ծածկվում է ձյան շերտով: Ենթադրվում է, որ լեռնային թունելի կառուցումը պետք է զգալիորեն նվազեցնի ճանապարհն անցնելու ժամանակը և ապահովի ճանապարհի անվտանգությունը՝ այն օգտագործելի դարձնելով ամբողջ տարին:
Պաշտոնական Թբիլիսիի ծրագրերի համաձայն, այդ նոր տրանսպորտային զարկերակը կդառնա 5 թունելներից, 5 կամուրջներից և ժամանակակից ասֆալտ-բետոնե մայրուղուց բաղկացած մեկ ենթակառուցվածքային համալիր: 2024 թվականին թունելով երթևեկության բացումից հետո ճանապարհորդության ժամանակը կկրճատվի մեկ ժամով, ինչը հնարավորություն կտա բացառել «խցանումներն» անցակետերում: Բացի այդ, կկառուցվի դեպի Գուդաուրիի հանգստավայր տանող լրացուցիչ 5 կմ ճանապարհ, և կստեղծվի նոր զբոսաշրջային կենտրոն: Վրաստանը որպես կապալառու ընտրել է China Railway Tunnel Group ընկերությունը: Չինացիները կօգտագործեն հորատման-անցման հատուկ մեքենա-սարքավորում, որն ապահովում է նվազագույն թրթռում հորատման և թունելի պատերի միաժամանակյա ամրացման ընթացքում:
Շինարարությունն իրականացվելու է Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական և Ասիական բանկերի տրամադրած վարկի միջոցներով: Ներդրվող գումարը կազմում է գրեթե 400 միլիոն դոլար: Այս ամենն, իհարկե, լավ է, բայց կոնկրետ ի՞նչն է ստիպել Թբիլիսիին ձեռնարկել նման լայնածավալ ենթակառուցվածքային նախագիծ: Ի վերջո, շինարարության գաղափարն ունի հակառակորդներ անգամ հենց Վրաստանում, ովքեր կարծում են, որ Ռուսաստանը կկարողանա ճանապարհն ու թունելն օգտագործել հերթական ներխուժման համար: Իրականում դա պատերազմի արձագանքն է: Ռազմավիրական մայրուղու վերակառուցման շուրջ պաշտոնական Թբիլիսիի ակտիվացումը իսկապես կապված է պատերազմի հետ, բայց ոչ այնքան օլիմպիական, այսինքն՝ ռուս-վրացական, որքան Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև 2020 թվականի պատերազմի:
Հիշեցնենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի առաջին հակամարտությունից հետո Բաքուն և Անկարան փակել էին իրենց սահմանները Երևանի համար: Ռուսաստանի և Վրաստանի միջև 2008 թվականի պատերազմի և Աբխազիայի ու Հարավային Օսիայի անկախության հռչակման արդյունքում դադարեցվել էր Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև երկաթուղային հաղորդակցությունը: Երևանը փաստացի մեկուսացել էր և ամբողջովին կախվածության մեջ ընկել Թբիլիսիից, քանի որ օգտվում էր Վրաստանի Ռազմավիրական մայրուղուց և Փոթիի ու Բաթումիի նավահանգիստներից: Բացի այդ, Վրաստանը կարողացել էր առավելագույնը քաղել Հայաստանի և Ադրբեջանի հակամարտությունից՝ դառնալով Անդրկովկասի հիմնական տարանցիկ երկիրը, որի տարածքով անցնում էին մայրուղիներ ու երկաթուղիներ, նավթատարներ և գազատարներ:
Այդ «հարավկովկասյան հանգույցը» հնարավոր է դարձել կտրել միայն Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի հետևանքով: Հայաստանի համար պարտությունը, իր բոլոր բացասական կողմերով հանդերձ, պարադոքսալ կերպով հնարավորություն է տվել դուրս գալ տրանսպորտային շրջափակումից: 2020 թվականի նոյեմբերի 9 -ի հրադադարի եռակողմ համաձայնագրերի համաձայն, որոշվել է բացել Թուրքիա Նախիջևան - Հարավային Հայաստան Ադրբեջան տրանսպորտային միջանցքը: Միևնույն ժամանակ, նոր երթուղին պետք է Ադրբեջանի տարածքով կապի Ռուսաստանն ու Հայաստանը: Ինչպես տեսնում եք, Վրաստանն այս անգամ ներառված չէ այդ տարանցիկ սխեմայում: Մոսկվայի, Բաքվի և Երևանի «Անդրկովկասյան Տրանսսիբի» բացման ծրագրերը մեծ տագնապ են առաջացրել Թբիլիսիում, և ոչ հանիրավի:
Նախկին նախագահ Միխեիլ Սահակաշվիլին անգամ Վրաստանը անվանել է «Հարավային Կովկասի անդամահատված մաս»: Եվ դրա մեջ իսկապես որոշակի ճշմարտություն կա: Ներկայումս հենց Ադրբեջանն է վերածվում միջազգային առևտրի ամենակարևոր խաչմերուկի, Հայաստանը դուրս է գալիս հարկադիր տրանսպորտային շրջափակումից, իսկ Վրաստանի աշխարհաքաղաքական նշանակությունը արագորեն նվազում է: Եվրոպայի, Ռուսաստանի, Հնդկաստանի և Իրանի միջև ապրանքների փոխադրման հիմնական տարանցիկ հանգույց վերածվելու Թբիլիսիի ծրագրերը կարելի է մոռանալ: Այդ առումով, լոգիստիկ կարողությունները բարելավելու նպատակով բազմակիլոմետրանոց լեռնային թունելի շինարարության հապճեպ մեկնարկը, կարծես, Վրաստանի կառավարության իսկական «ջղաձգումներ» լինեն:
Ոչ, իհարկե, ոչ ոք չի դադարեցնի երթևեկությունը Վրաստանի Ռազմավիրական մայրուղով, սակայն այդ երկիրը կկորցնի տարածաշրջանային հիմնական տարանցիկ երկրի իր բացառիկ կարգավիճակը: Ռուսաստանը, Հայաստանը, Ադրբեջանը, Թուրքիան և Իրանը կունենան այլընտրանք, ինչը նշանակում է, որ Թբիլիսիի հետ արդեն հնարավոր կլինի խոսել նոր ձևով: Ով գիտի, գուցե թունելն իսկապե՞ս օգտակար լինի ռուսական ռազմական տեխնիկայի օպերատիվ տեղափոխման համար... Սա, իհարկե, կատակ է:
