ՀԱՊԿ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովը Երևանում կարող է սենսացիոն դառնալ
Նոր աշխարհաքաղաքական գործոնները Անդրկովկասում ստիպում են ՀԱՊԿ-ին իր գործունեության մեջ հաշվի առնել նոր ծագող իրողությունները, որպեսզի արագորեն հարմարեցնի իրավիճակին կազմակերպական-վարչական կառույցները իր պատասխանատվության գոտում կայունության և անվտանգության սպառնալիքներին արձագանքելու համար:Նոյեմբերի 23-ին Երևանում, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի նախագահությամբ, տեղի կունենա ՀԱՊԿ անդամ երկրների ղեկավարների գագաթնաժողովը: Ռուսաստանի մամլո քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը հաստատել է, որ դրան մասնակցելու է անձամբ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը: Պաշտոնապես հայտարարված է, որ կարևոր հարցերից մեկը գագաթնաժողովում լինելու է ճգնաժամային արձագանքման համակարգի կատարելագործումը: Նախատեսված է նաև քննարկել միջազգային և տարածաշրջանային անվտանգության հրատապ խնդիրները և կազմակերպության գործունեության հիմնական արդյունքները միջնստաշրջանային ժամանակամիջոցում: Կստորագրվեն փաստաթղթեր, որոնք վերեբերում են խաղաղապահ ուժերի արդիական սպառազինությանը, ռազմական և հատուկ տեխնիկայի ապահովմանը, ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական պաշտպանության համատեղ ձևավորմանը:
Ըստ էության, հայտարարված օրակարգում որևէ արտասովոր բան չկա: ՀԱՊԿ անդամ երկրների ղեկավարների նախորդ գագաթնաժողովներում միշտ էլ քննարկվել է կազմակերպության պատասխանատվության գոտում համընդահուր և տարածաշրջանային բնույթի մարտահրավերների ճգնաժամային արձագանքման համակարգի հարցը: Եվ միշտ էլ դա կապվել է որոշակի իրավիճակների հետ: Մասնավորապես, նախկինում մեծ ուշադրություն է դարձվել Աֆղանստանին՝ որպես գլխավոր արտաքին գործոնի: ՀԱՊԿ-ի ղեկավարության կարծիքով՝ այդ երկրից անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերի դուրսբերումից հետո այնտեղից տարածաշրջանի տարածք զինված բանդաների ներթափանցման իրական սպառնալիք է առաջացել: Ինչ վերաբերում է մնացած խնդիրներին, ինչպես օրինակ՝ արտաքին ազդեցության նկատելի ակտիվացմանը, հատկապես ՆԱՏՕ-ի երկրների կողմից ՀԱՊԿ երկրների սահմանների մոտ, այդ երկրների միջև տեղի ունեցող ինտեգրացիոն գործընթացները կա՛մ դանադաղեցնելու, կա՛մ կասեցնելու նպատակով, ապա դրանք ավելի շատ ընկալվել են ախտորոշման մակարդակում: Այժմ իրավիճակը փոխվել է: Սպառնալիքները և մարտահրավերները սկսել են համակցված հիբրիդային բնույթ ստանալ:
Մի կողմից՝ ճգնաժամը նախկին Ուկր. ԽՍՀ-ի տարածքում Ռուսաստանին փաստացի հանգեցրեց ՆԱՏՕ-ի հետ ուղղակի ռազմական առճակատման: Մյուս կողմից՝ Ղրղզստանի և Տաջիկստանի միջև գործողությունների ծավալման վտանգ ծագեց, իսկ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պարզապես առճակատում առաջացավ: ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Վալերի Սեմերիկովը վերջերս ՀԱՊԿ անդամ երկրների անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց, որ «ընթացիկ տարվա իրադարձությունները ծանր փորձություն դարձան ՀԱՊԿ-ի համար, դրանք ցույց տվեցին ճգնաժամային իրավիճակներին արձագանքելու մեխանիզմների օպտիմալացման անհրաժեշտությունը»: Նա հայտնեց նաև այդ կապակցությամբ որոշ փաստաթղթերի փաթեթների պատրաստման մասին, որոնք կքննարկվեն ՀԱՊԿ երևանյան գագաթնաժողովում: Դրանց բովանդակությունն առայժմ չի բացվում, թեպետ ակնհայտ է, որ խոսքը նախ և առաջ ՀԱՊԿ-ի այս կամ այն երկրում խաղաղապահ գործողություններում կիրառվող իրավական և այլ մեխանիզմների մասին է: Ակնհայտ է նաև այն, որ այս կամ այն կերպ անգործությունը բացասական է անդրադառնում բուն ՀԱՊԿ անդամ երկրների հավաքական անվտանգության վրա:
Անշուշտ, ՀԱՊԿ-ի ներքին յուրաքանչյուր կոնֆլիկտ իր առանձնահատկություններն ունի: Բայց առավել վտանգավորը հայ-ադրբեջանական հակամարտությունն է: Եվ ահա ինչու: Ռուսաստանն առայժմ դեռ պահպանում է Բաքվի և Երևանի վրա ազդելու հնարավորությունները, բայց այնտեղ փոխվում է այդ ազդեցության ընկալումը: Առաջին առանձնահատկությունն այն է, որ Հայաստանը՝ որպես ՀԱՊԿ անդամ, և Ադրբեջանը՝ որպես պաշտոնապես որևէ դաշինքի անդամ չհանդիսացող պետություն, միասին մասնակցում են Հյուսիսատլանտյան դաշինքի տարբեր ծրագրերի: Երկրորդ առանձնահատկությունը. հայ-ադրբեջանական նոր զինված հակամարտությունը կարող է ապակայունացնել գրեթե ողջ սևծովյան տարածաշրջանը, որում ՆԱՏՕ-ի մի քանի անդամ կա: Իսկ Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղությունը կարող է չեզոքացնել այդպիսի սպառնալիքները: Երրորդ առանձնահատկությունը. տեղի է ունենում Ռուսաստանից հեռացում և մոտեցում բուռն իրադարձություններով հարուստ Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանին, ինչը նկատելի է Թուրքիայի և Իրանի ազդեցության աճով, որոնք իրենք էլ փոթորկոտ աշխարհաքաղաքական վիճակում են: Վերջապես, հրատապ են դառնում տնտեսական բնույթի վտանգները՝ կապված առաջին հերթին այդ տարածաշրջանից Եվրոպա էներգակիրների այլընտրանքային մատակարարումների հետ:
«Մնացորդում» մնում է այն, որ գոյատևումը ՀԱՊԿ-ի, ՆԱՏՕ-ի և Մերձավոր Արևելքի հատման կետում կարող է որոշ պայմաններում բարիք լինել, այլ պայմաններում՝ պատմական ողբերգություն: Թեկուզ հենց այն պատճառով, որ այն պետական շինարարությունը, որ իրականացվում էր տարածաշրջանում Խորհրդային Միության օրոք, կարող է մի ակնթարթում փլուզվել: Պատահական չէ, որ Արևմուտքում աշխույժ ուռճացվում են Քրդստանի և Մեծ Ադրբեջանի (ներկայիս տարածքը և Իրանի հատվածը միավորող) ստեղծման ծրագրերը: Այդ գործոնները ստիպում են ՀԱՊԿ-ին Անդրկովկասում իր գործունեության մեջ հաշվի առնել նոր ծագող աշխարհաքաղաքական իրողությունները, որպեսզի իր կազմակերպական-վարչարարական կառույցները արագորեն հարմարեցնի իրավիճակին իր ազդեցության գոտում կայունությանն ու անվտանգությանը սպառնացող վտանգներին համարժեք արձագանքելու համար: Սա ընդհանուր առմամբ:
Իսկ մասնավորապես կարևոր է այդ իրադարձությունների հստակ գնահատման առկայությունը, նախատեսել դրանց արձագանքման ձևերն ու մեթոդները երբեմն բավական էական նրբերանգների պարագայում: Զուսպ պաշտոնական արձագանքի կամ ձևական շրջանցող հայտարարությունների ժամանակներն անցյալ են դառնում: Ուստի ՀԱՊԿ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովը Երևանում կարող է սենսացիոն դառնալ:
Ստանիսլավ Տարասով
Աղբյուրը՝ ИА REGNUM
