Փակուղի Ղարաբաղում. Ամեն ինչ ավելի խառն է քան կարելի է կարծել,դժվար թե կարելի է դրական զարգացումների սպասել
Eadaily.com-ը գրում է, որ Նիդեռլանդներում և Ինդոնեզիայում Հայաստանի նախկին դեսպան, փորձառու հայ դիվանագետ Ձյունիկ Աղաջանյանը EADaily-ին տված հարցազրույցում անդրադարձել է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման խնդիրներին և հայ-ադրբեջանական բանակցային գործընթացին, ինչպես նաև Արևմուտքի և Թուրքիայի ցանկությանը Ռուսաստանին դուրս մղել Անդրկովկասից։- 2023 թվականը սկսվեց Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման բանակցային գործընթացի փակուղուց։ Որքա՞ն մոտ կամ հեռու են այսօր Երևանն ու Բաքուն հարաբերությունների կարգավորումից։ Ի՞նչ կանխատեսումներ ունեք:
-Կանխատեսումները հիասթափեցնող են, քանի որ չեմ կարծում, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը մոտ են որևէ համաձայնագրի ստորագրման։ Եվ, դատելով Իլհամ Ալիևի ներկայիս գործողություններից, մասնավորապես, Ադրբեջանի կողմից Արցախը Հայաստանին կապող միակ միջանցքային ճանապարհի փակումից, դժվար թե կարելի է դրական զարգացումների սպասել։
-Երևանում հասարակության և քաղաքական ուժերի որոշակի հատվածին չի գոհացնում Ռուսաստանի գործողությունները որպես հայ-ադրբեջանական բանակցություններում միջնորդի։ Անգամ հարց է բարձրացվում Հայաստանում ռուսական ռազմաբազայի և ԼՂ-ում խաղաղապահ կոնտինգենտի նպատակահարմարության մասին ...:
-Ես համաձայն չեմ Ռուսաստանի գործողությունների նման գնահատականին։ Այսօր մենք ականատես ենք մի իրավիճակի, երբ Արևմուտքի առաջարկով քայլեր են ձեռնարկվում Արցախում ռուսական խաղաղապահ ուժերի դերն ու նշանակությունը նվազեցնելու ուղղությամբ։ Օրինակ, Հայաստանի ղեկավարության որոշ բարձրաստիճան ներկայացուցիչներ հայտարարություններ են անում, որ Հայաստանում ռուսական ռազմակայանը ոչ միայն չի երաշխավորում երկրի անվտանգությունը, այլ նաև վտանգ է ներկայացնում։ Նման հայտարարություններն իրականում գործիք են հայ հասարակության մեջ Ռուսաստանի նկատմամբ ընդհանուր առմամբ դրական վերաբերմունքը փոխելու համար, ինչը, իր հերթին, կարող է նպաստել մեր երկրի արտաքին քաղաքական ուղղվածության փոփոխությանը դեպի Արևմուտք։
-Եվ այնուամենայնիվ, կարելի՞ է պնդել, որ Մոսկվան վերջին շրջանում որոշակիորեն կորցնում է իր դիրքերը Անդրկովկասում։
-Չեմ կարծում։ Իհարկե, այսօր նա բազմաթիվ խնդիրներ ունի կապված, օրինակ, Ուկրաինայում իրավիճակի կամ միջազգային պատժամիջոցների հետ։ Ռուսաստանը Արցախում իր խաղաղապահ ուժերով, պետք է որոշակի չեզոքություն պահպանի և սահմանափակի իր հնարավոր գործողություններն ու հայտարարությունները, որպեսզի չվտանգի Արցախում խաղաղապահ գործողությունը և բնակչության անվտանգությունը։
- Հաշվի առնելով Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում առկա միանշանակ թշնամանքը, կարո՞ղ ենք ակնկալել, որ Անդրկովկասը կդառնա նրանց միջև նոր առճակատման ասպարեզ:
-Մոսկվան ցանկանում է հանդարտեցնել կրքերը տարածաշրջանում։ Թեև Վաշինգտոնից և Բրյուսելից որոշակի հայտարարություններ են հնչում Լաչինի միջանցքի բացման պահանջով, բայց կրկնում եմ՝ նրանք Անդրկովկասում հավասարակշռությունը քանդելու և Ռուսաստանի դեմ «երկրորդ ճակատ» բացելու քաղաքականություն են վարում։
- Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի արգելափակումը կոնկրետ քայլ է ղարաբաղյան խնդիրը ուժային ճանապարհով լուծելու ուղղությամբ։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ Իլհամ Ալիևը հակված է ապագայում ևս նման կոշտ մեթոդների դիմելու։ Եվ այնուամենայնիվ, կա՞ այլընտրանք նման սցենարին։
-Ադրբեջանի կողմից Արցախի շրջափակումը միայն կոնկրետ ուժային գործողություն չէ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծման համար։ Դա, սկզբունքորեն, նաև հանցագործություն է մարդկության դեմ՝ էթնիկ զտումներ իրականացնելու և առանց իր բնիկ բնակչության տարածք ձեռք բերելու մտադրությամբ: Նման ուժային մեթոդներով Բաքուն ցանկանում է, մասնավորապես, Հայաստանից հասնել տարածքային նոր զիջումների, բացել այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը և կանխել մարտունակ հայկական բանակի ստեղծումը։ Այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ ուժային սցենարին այլընտրանք կա։ Իսկ դրա համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է, որ Հայաստանում տեղի ունենա իշխանափոխություն, որպեսզի նոր իշխանությունն իր գործունեության առանցքում դնի Արցախի ինքնորոշման հարցը՝ որպես ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման հիմնարար սկզբունք։
-Թուրքիան և Իրանը շատ ակտիվ են տարածաշրջանային գործընթացներում։ Ակնհայտ է, որ նրանք տարբեր դիրքորոշումներ ունեն։ Տարածաշրջանային այդ ազդեցիկ խաղացողների կողմից իրավիճակի տարբեր մեկնաբանումը կհանգեցնի՞ Անդրկովկասում էլ ավելի մեծ անորոշության։
-Բնականաբար, Թեհրանի եւ Անկարայի դիրքորոշումները տարբերվում են միմյանցից, այն էլ արմատապես։ Իրանը դեմ է տարածաշրջանում տարածքային փոփոխություններին։ Խոսքը Իրանի հյուսիսային սահմաններով թուրքական գործոնի էլ ավելի մեծացման ու ընդլայնման հեռանկարի մասին է, այդ թվում Անկարա-Բաքու դաշնակցային հարաբերությունների խորացման համատեքստում։ Բացի այդ, շատ լարված են իրանա-ադրբեջանական հարաբերությունները, ինչը լրացուցիչ գործոն է տարածաշրջանում հնարավոր ապակայունացման համար։ Միաժամանակ Թեհրանը հասկանում է, որ եթե հյուսիսում լուրջ խնդիրներ առաջանան, ապա մեծ է հավանականությունը, որ նման խնդիրներ կլինեն նաև երկրի հարավային և արևելյան սահմաններին։ Դե, Թուրքիան էլ իր քաղաքականությամբ միանշանակորեն ապակայունացնում է տարածաշրջանը։ Բացի այդ, Անկարան ոչ միայն շահագրգռված է, այլ նաև ակտիվորեն աջակցում է Ռուսաստանին Անդրկովկասից դուրս մղելու Արևմուտքի բոլոր գործողություններին։ Եթե նման գործողությունները հաջողությամբ պսակվեն, ապա դրան հաջորդելու են Հյուսիսային Կովկասը, Ռուսաստանի այլ թյուրքալեզու շրջանները, ինչպես նաև Կենտրոնական Ասիան։
