Թուրքիան գլխացավանք է դարձել ինչպես Մոսկվայի, այնպես էլ Վաշինգտոնի համար,ԱՄՆ-ն եւ Ռուսաստանը կարող են փորձել հաշտեցնել Հայաստանին ու Ադրբեջանին
Ռուսաստանը եւ Միացյալ Նահանգները, որպես կանոն, կատաղի հակառակորդներ են, մի խմբի համանախագահներ են հանդիսանում, ովքեր ձգտում են ոչ տրիվիալ պատերազմի մասնակից երկու երկրների միջեւ խաղաղության համաձայնագիր կնքել, գրում է Դեյվիդ Իգնատիուսը Washington Post-ում հրապարակված իր հոդվածում: Այս քիչ հայտնի իրադարձությունը երկար ժամանակ սառեցված դիմակայություն է ներառում իր մեջ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, որն այս ամիս միջսահմանային փոխհրաձգություններով թեժ պատերազմի է վերածվել: Դա հանգեցրեց Մինսկի խմբի երկու համանախագահների՝ Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ-ի շահերի հազվադեպ մերձեցմանը, որը ձգտում է լուծել հակամարտությունը:Այս բարդ դիվանագիտությունն էլ ավելի է բարդացնում դրանում Թուրքիայի ներգրավվածությունը՝ կռվարար տարածաշրջանային տերությունը, որը գլխացավանք է դարձել ինչպես Մոսկվայի, այնպես էլ Վաշինգտոնի համար: Թուրքիան սպառնացել է միջամտել հայ-ադրբեջանական կռվին եւ միեւնույն ժամանակ զինվել է Լիբանանի հայ համայնքի դեմ: Հայերի համար դա Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ 1915-ի ցեղասպանության ցնցող արձագանքներ է պարունակում, որը Թուրքիան այդպես էլ չի ճանաչել: Ռուս եւ ամերիկացի դիվանագետները նույն կերպ արձագանքեցին հայ-ադրբեջանական սահմանին Տավուշի մոտ հուլիսի 12-ի կրակոցներին: Պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն կոչ է արել բանակցություններ վարել Մինսկի խմբի միջոցով, ըստ երեւույթին՝ Ռուսաստանի հետ համագործակցությամբ: «Միացյալ Նահանգները խորապես անհանգստացած են հայ-ադրբեջանական միջազգային սահմանին վերջին մահացու բռնությունների կապակցությամբ,- ասել է Պոմպեոն:- Մենք կողմերին անհապաղ ապաէսկալացման, կառուցողական երկխոսության վերսկսման եւ հրադադարի կոչ ենք անում՝ Մինսկի խմբի հետ առարկայական բանակցություններ սկսելու համար»:
Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը նմանատիպ հայտարարություն էր տարածել հուլիսի 13-ին՝ «լուրջ անհանգստություն» հայտնելով ռազմական գործողությունների «էսկալացիայի» կապակցությամբ, հրադադարի կոչ անելով եւ առաջարկելով օգնել լարվածության մեղմացմանը: Հուլիսի 15-ին Մինսկի խումբը, ներառյալ երրորդ համանախագահ Ֆրանսիան, կոչ արեցին «առարկայական բանակցություններ վարել»:
Անցած մեկ շաբաթվա ընթացքում սահմանի երկայնքով երերուն չհայտարարված զինադադարը գերակշռում էր հանկարծակի բախումների եւ կրակոցների մասին հաղորդագրություններով։
Բաքուն մեղմացրել է ռազմատենչ հռետորաբանությունը հայկական ԱԷԿ-ի վրա հարձակման վերաբերյալ, Անկարան՝ ի օգնություն իր եղբայր Ադրբեջանին թուրքական կոնտինգենտի մասով: Սակայն սա փխրուն եւ, հավանաբար, անկայուն հանգստություն է: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշն այս շաբաթ «առավելագույն զսպվածության» կոչ է արել՝ հերթական պայթյունից խուսափելու համար: Միացյալ Նահանգները տարածաշրջանում հակասական նպատակների լայն շրջանակ ունեն, ինչը նշանակում է, որ ցանկացած դիվանագիտական ներգրավվածություն յուրօրինակ շրջադարձային գնդակ կլինի․․․ Նախ, Ռուսաստանի հետ ԱՄՆ հարաբերությունների մակարդակը կտրուկ ընկել է գրեթե սառը պատերազմի մակարդակի: Նախագահ Թրամփը 2016 թվականից հայտարարում է, որ կցանկանար բարելավել հարաբերությունները: Սակայն Ռուսաստանի դեմ ցանկացած ուղղակի գործողություն այժմ հակասական կլինի, եւ Թրամփը դժվար թե փորձի դա անել, եթե քաղաքական ծախսերը չափազանց մեծ լինեն: Սակայն Մինսկի խումբը կարող է քաղաքականապես ընդունելի տարբերակ լինել: Այս խաղաթղթերի կապուկի խենթ խաղաքարտը Թուրքիան է: Նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը կրկին լիդերի դերի է հավակնում մուսուլմանական աշխարհում՝ պրոյեկտելով թուրքական ռազմական հզորությունը Սիրիա, Իրաք եւ Լիբիա ռազմական միջամտությունների միջոցով: Նրա նեոօսմանյան ռազմավարությունը, ինչպես այն հաճախ նկարագրվում է, ակնհայտ է նաեւ խորհրդանշական գործողություններում, ինչպիսին է նրա՝ բյուզանդական քրիստոնեության մասունք Սուրբ Սոֆիայի թանգարանը մզկիթի վերածելու որոշումը, եւ Հայաստանի դեմ թուրքական քարոզով: Էրդողանը նաեւ ակտիվորեն պաշտպանում էր Էգեյան ծովում նավթի հորատման Թուրքիայի իրավունքը, ինչը դժգոհություն էր առաջացրել Հունաստանում։
Էրդողանը սեթեւեթում էր նաեւ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ՝ պար, որը հերթագայվում էր ջերմ գրկախառումներով եւ հարձակումներով միմյանց վրա։ Էրդողանը մարտահրավեր է նետել Վաշինգտոնին՝ անցյալ տարի գնելով Ռուսաստանի Ս-400 հակաօդային պաշտպանության համակարգը։ Թրամփի վարչակազմը պատասխանել էր՝ Թուրքիան բացառելով F-35 կործանիչի ստեղծման համաձայնագրից: Հետեւանքները շարունակվում էին այս շաբաթ, երբ ԱՄՆ-ի ռազմաօդային ուժերը հայտարարեցին, որ կգնեն թուրքական օդուժի համար կառուցված ինքնաթիռները: Էրդողանը գուցե սիրում է մարտահրավեր նետել ԱՄՆ-ին, սակայն նրա գեներալները F-35 էին ուզում: Իսկ մինչ այդ Թուրքիան կրակի հետ է խաղում Ռուսաստանի հետ Սիրիայում եւ Լիբիայում, որտեղ նրա խամաճիկային ուժերը պատերազմի մեջ են մտնում Մոսկվայի դրածոների հետ:
Ինչպե՞ս կարող են Միացյալ Նահանգները խուսափել իրավիճակի վատթարացումից: Կարող է գայթակղություն առաջանալ խրախուսել ռուս-թուրքական թշնամության ակտիվացումը, սակայն լավագույն գաղափարը կլինի դիվանագիտական փոխգործակցությունը Մինսկի խմբի համանախագահության կազմում: Սա կարեւոր դիվանագիտական ասպարեզ է, որտեղ Մոսկվան եւ Վաշինգտոնը շարունակում են ակտիվ համագործակցել: Պաշտոնյաները Հայաստանում եւ Ադրբեջանում, կարծես, ձգտում են այդպիսի տերության միջնորդությանը։ Սխալ կլիներ թույլ տալ, որպեսզի այս փոքր պատերազմը մեծանա՝ հազարավոր հայերի եւ ադրբեջանցիների մահվան սպառնալիքով: Նման թշնամությունը կարգավորելու փորձը հաճախ անշնորհակալ գործ է, սակայն այս դեպքում արժե փորձել:
