Ադրբեջանը սկսում է հայկական սահմանների վերանայում.Մենք ոչ մի քայլ չենք շարժվի ետ ոչ 2021 թ-ի, ոչ էլ 2022 -ի դիրքերից
Vz.ru-ն գրում է, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն առաջին անգամ փաստացի վերջնագիր պահանջներ է ներկայացրել այն մասին, թե ինչպիսին պետք է լինեն հարևան Հայաստանի սահմանները։ Եվ դրանք ամենևին էլ այն սահմանները չեն, որոնք ի հայտ են եկել ԽՍՀՄ փլուզումից հետո։Ադրբեջանում արտահերթ նախագահական ընտրությունները նշանակված են 2024 թվականի փետրվարի 7-ին։ Ուստի Իլհամ Ալիևի հարցազրույցը պետք է ընկալել որպես նրա նվազագույն նախընտրական ծրագիր։ Եվ դրանում շատ իսկապես բարձրագոչ մտքեր կան: Նախ Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, որ Բաքուն մտադիր չէ «հայելային» զորքերը դուրս բերել Հայաստանի հետ «պայմանական» սահմանից։ «Մենք ոչ մի տեղ չենք գնա, ոչ մի քայլ չենք շարժվի ոչ 2021 թվականի, ոչ էլ 2022 թվականի դիրքերից, քանի որ սահմանը պետք է հստակեցվի»,- ընդգծել է Ալիևը։
«Հայաստանն իր հերթին օկուպացիայի տակ է պահում մեր գյուղերը, և դա անընդունելի է»,- նշել է Ալիևը։ Խոսքը, այսպես կոչված, անկլավների մասին է։ 1991 թվականի սահմանների համաձայն, այդ տարածքները պաշտոնապես պատկանում են Ադրբեջանին։ Ավելին, դրանցով անցնում է երկաթգիծ, որը Վրաստանի տարածքով Երևանը կապում է «մայրցամաքի» հետ։ Բաքվի կողմից դրա նկատմամբ վերահսկողությունը Երևանն ու Գյումրին վերածում է արտաքին աշխարհից ամբողջովին կտրված «կղզու», իսկ դա պետականության ու պատմության վերջն է: Եվ, ըստ Ալիևի, Բաքուն պատրաստ է «հարցը լուծել» մինչև հունվարի վերջ։
Ալիևը նաև հայտարարել է, որ Հայաստանի հետ խաղաղության համաձայնագրի կնքումը չպետք է կախված լինի սահմանների սահմանազատման հարցից, քանի որ Ադրբեջանը դեռ չի ավարտել սահմանների սահմանազատումը հարևան այլ երկրների հետ։ Իրոք, ֆորմալ տեսանկյունից Ադրբեջանի սահմանները սահմանազատված չեն ոչ Ռուսաստանի, ոչ էլ Իրանի հետ։
Բաքվում խաղաղության պայմանագիրը տեսնում են որպես շատ կարճ տեքստ՝ բառացիորեն մեկ թղթի վրա և բաղկացած 4-5 կետից։ Հարցն այն է, որ Բաքուն խաղաղության կնքումը համարում է Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը և ցանկացած հավակնություններից հրաժարումը։ Եվ Փաշինյանը դա արդեն արել է, նույնիսկ թվեր է նշել հիմնվելով 1992 թվականի Ալմա-Աթայի հռչակագրի վրա, ըստ որի ԽՍՀՄ-ը կազմալուծվել է անկախ պետությունների խորհրդային հանրապետությունների սահմաններով։ Սակայն Ադրբեջանի գործող Սահմանադրության առաջին պարբերությունում գրված է, որ 1920 թվականին ՌՍՖՍՀ-ն ռազմական ճանապարհով միացրել է անկախ Ադրբեջանը, և սովետական իշխանության ընդունած բոլոր օրենքները չեղյալ են հայտարարվում։ Հետևաբար, ներկայիս Ադրբեջանական Հանրապետությունը 1918–1920 թվականների Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության իրավահաջորդն է, որը բոլորովին այլ սահմաններ ուներ և խրոնիկական պատերազմի մեջ էր Հայաստանի և Վրաստանի հետ: Բայց Երևանում, ինչպես և Մոսկվայում, և ընդհանրապես ողջ աշխարհում, կարծում են, որ նախկին ԽՍՀՄ բոլոր պետությունների միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններն այն գծերն են, որոնք վարչականորեն այդպիսին էին 1991 թվականի վերջին։ Բաքուն, պարզվում է, այդպես չի կարծում։ Այստեղից էլ պարզ բազմաքայլ: Հայաստանը ստորագրում է մի տեսակ «խաղաղություն», ըստ որի ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, որը Բաքվի տեսանկյունից նույնը չէ, ինչ թվում է բոլոր շահագրգիռ կողմերին։ Միանգամից ստացվում է, որ Բաքուն այդպիսով իրավունք է ձեռք բերում Հայաստանից հետագա տարածքային զիջումներ պահանջել։
Առայժմ խոսքը Զանգեզուրի միջանցքի ու անկլավների մասին է։ Ուրիշ բան, որ Իլհամ Ալիևն այս անգամ չափազանց կոշտ է ձևակերպել իր դիրքորոշումը։ «Եթե Զանգեզուրի միջանցքը չբացվի, ապա Բաքուն ոչ մի այլ վայրում չի բացի Հայաստանի հետ սահմանը,- ասել է նա,- մարդիկ և բեռներն Ադրբեջանից Ադրբեջան պետք է անցնեն առանց ստուգումների, հակառակ դեպքում Հայաստանը հավերժ կմնա փակուղում»։ Հայաստանը (այսինքն Երևանի մարզը) «փակուղու» կամ ավելի ճիշտ «կղզու» վերածելու ուղղակի սպառնալիք առաջին անգամ է հնչում։ Դա պարզ էր միայն քարտեզի վրա նայելով, սակայն Ադրբեջանի ղեկավարը մինչ այժմ այդ մասին բացահայտ չէր խոսել։ Ընդ որում Զանգեզուրի միջանցքը միայն «ապրանքների և մարդկանց տարանցման» համար չէ: Խոսքը վերաբերում է Ադրբեջանի փաստացի վերահսկողությանը ողջ Սյունիքի մարզի վրա։
Փաշինյանի քաղաքականությունը վերջին վեց ամիսների ընթացքում եղել է այն, որ նա փորձել է որպես երաշխավորներ ներգրավել «բարեկամ երկրներին»՝ առաջին հերթին ԱՄՆ-ին և Ֆրանսիային, ինչպես նաև ԵՄ-ին։ Բաքվի պատասխանը շատ պարզ է. մեզ այստեղ դրսի երաշխավորներ պետք չեն։ Ադրբեջանական պետության ղեկավարը նաև նշել է, որ չէր ցանկանա, որ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները դառնան աշխարհաքաղաքական թեմա։ «Սա մեր երկու երկրների միջև խնդիր է, և մենք ինքներս պետք է լուծենք այն։ Եթե համաձայնենք, խաղաղության պայմանագիրը կստորագրվի, եթե չհամաձայնենք, կա՛մ կշարունակենք բանակցությունները, կա՛մ դրանք կդադարեցվեն։ Երկու տարբերակն էլ հնարավոր է»,- եզրափակել է Ալիևը։ Այսինքն կա՛մ մեր ասածն եք անում, կա՛մ ամեն ինչ կվատանա։ Կոպիտ ասած, Բաքվի տեսանկյունից բոլոր հարցերը լուծված են։ Պարզապես Հայաստանը պետք է ստորագրի այն, իսկ հակառակ դեպքում կվերածվի «փակուղու» կամ «կղզու»։ Սա հաղթողի ուժեղացված դիրքորոշումն է, ով ներմուծել է խաղի նոր իր սեփական կանոնները։
Հասկանալի է, թե ինչու ֆրանսիական որոշ թերթեր, որոնց դժվար թե կարելի է կասկածել Բաքվին սիրելու մեջ, 2024 թվականին Անդրկովկասում նոր պատերազմ են կանխատեսում։ Բայց, ի թիվս այլ բաների, Բաքվի ուղղակի սպառնալիքները Երևանում հրահրում են հակառուսական տրամադրությունների աճ։ Սա բարդ հոգեբանական շրջադարձ է, որը Բաքուն հաջողությամբ օգտագործում է որպես Երևանի վրա ճնշման լրացուցիչ տարր։ Ադրբեջանն աստիճանաբար կասկածի տակ է դնում անգամ Երևան քաղաքի ծագումը։ Այստեղ ամենագլխավորն այն է, որ 2023 թվականին Փաշինյանը գնալով Հայաստանի պետականությունը խարխլելու ճանապարհով զրկեց իրեն իր միակ վստահելի գործընկերոջից՝ Ռուսաստանից։ Բաքվի մարտավարությունն այն է, որ պետք է հատված առ հատված կլանել տարածքներ, և դա այնպես ներկայացնել, որ Երևանն ինքն է հրաժարվում և՛ տարածքներից, և՛ ինքնիշխանությունից, դա մի մեքենա է, որը հնարավոր չէ կանգնեցնել։ Թերևս միակ ռեսուրսը, որ մնացել է հայ ժողովրդին, սփյուռքն է, և առաջին հերթին ամենամեծը՝ ռուսականը։ Բայց արտաքին ճնշմանը դիմակայելու և երկրի վերականգնման որոշ մեխանիզմներ գործարկելու համար քաղաքական կամք է պետք։ Եթե անգամ Փաշինյանն ունի դա, ապա դա հստակորեն ուղղված է այլ ուղղությամբ:
